Glejaki Âłac. glioma, l.mn. gliomata z nowoÂłac. glia - „glej” z gr. γλία (glĂ­a) -
1. „klej”,
2. „coÂś lepkiego / Âśliskiego / tÂłustego” + -oma - przyrostek oznaczajÂący zmianĂŞ guzowatÂą -
grupa nowotworĂłw centralnego ukÂładu nerwowego wywodzÂących siĂŞ z komĂłrek glejowych
(stanowiÂących zrÂąb tkanki nerwowej i peÂłniÂącej wobec neuronĂłw funkcje podporowe, odÂżywcze oraz naprawcze).

PodziaÂł glejakĂłw wg typĂłw komĂłrek
Do najwa¿niejszych i najczêœciej wystêpuj¹cych glejaków nale¿¹

Glejaki zarodkowe

 

-rdzeniak (³ac. medulloblastoma) - wystêpuje zwykle u dzieci, lokalizuj¹c siê w mó¿d¿ku, choÌ bywa rozpoznawany tak¿e u doros³ych. Charakteryzuje siê szybkim rozrostem, jest promienioczu³y.

Nowotwory gleju gwiaÂździstego (ok. 75% glejakĂłw)

-gwiaŸdziak w³osianokomórkowy czyli g¹bczak (³ac. astrocytoma pilocyticum seu spongioblastoma) naj³agodniejsza pod wzglêdem histopatologicznym postaÌ glejaka, wystêpuj¹ca w okolicy nerwów wzrokowych, podwzgórza i pnia mózgu. Guz jest wyraŸnie odgraniczony od otoczenia. Wzrost doœÌ szybki.

-gwiaŸdziak w³ókienkowy (³ac. astrocytoma fibrillare) - wystêpuje u doros³ych, wzrost stosunkowo powolny, zwykle umiejscowiony w pó³kulach mózgu i pniu mózgu, czasem w rdzeniu krêgowym. Czêsto w czêœci centralnej guza widoczna jama. Niepromienioczu³y.

-gwiaŸdziak tucznokomórkowy (³ac. astrocytoma gemistocyticum) - wystêpuje u doros³ych w pó³kulach mózgu, przebieg szybszy ni¿ gwiaŸdziaka w³ókienkowego.

-glejak wielopostaciowy (³ac. glioblastoma multiforme) - jest najczêstszym (ok. 50%) z³oœliwym nowotworem wywodz¹cym siê z tkanki glejowej, rosn¹cym w pó³kulach mózgu, najczêœciej w p³acie czo³owym i skroniowym. Obraz histopatologiczny urozmaicony, charakterystyczne s¹ du¿a atypia (z³oœliwoœÌ histologiczna), obszary martwicy i liczne patologiczne naczynia krwionoœne, które mog¹ staÌ siê Ÿród³em wylewu krwi do mózgu. Guz roœnie szybko, czêsto szerzy siê poprzez spoid³o wielkie na przeciwleg³¹ pó³kulê mózgu (tzw. obraz "motyla" w badaniach obrazowych), mo¿e dawaÌ przerzuty w obrêbie centralnego uk³adu nerwowego drog¹ p³ynu mózgowo-rdzeniowego lub krwionoœn¹. Nowotwór o umiarkowanej promienioczu³oœci. Szczyt zachorowalnoœci to V i VI dekada ¿ycia, z niewielk¹ przewag¹ mê¿czyzn..

Nowotwory gleju skÂąpowypustkowego (ok. 10% glejakĂłw)

-sk¹podrzewiak (³ac. oligodendroglioma) - roœnie najczêœciej w okolicy p³atów czo³owych mózgu w istocie bia³ej. Mimo powolnego wzrostu, mo¿e we wczesnej fazie rozwoju szerzyÌ siê przez spoid³o wielkie na przeciwleg³¹ pó³kulê mózgu(obraz "motyla" w tomografii komputerowej). W póŸniejszych okresach rozwoju nacieka korê mózgu i oponê pajêcz¹. Pod wzglêdem histologicznym opisywany jest jako przypominaj¹cy wygl¹dem "¿abi skrzek", z charakterystycznymi mikrozwapnieniami (widocznymi tak¿e na radiogramach) i licznymi naczyniami krwionoœnymi. Wystêpuje u doros³ych, dwukrotnie czêœciej u mê¿czyzn.

Nowotwory gleju wyœció³kowego (ok. 7% glejaków)

Guzy te wywodz¹ siê z komórek wyœció³ki komór mózgu i wyœció³ki kana³u œrodkowego rdzenia krêgowego.

-wyœció³czak (³ac. ependymoma) - pojawia siê u dzieci i m³odych doros³ych. Charakterystyczn¹ struktur¹ histologiczn¹ jest rozetkowaty uk³ad komórek guza wokó³ naczyù (pseudorozetki) lub wokó³ przestrzeni wype³nionej rzêskami. Guz roœnie dosyÌ wolno.

-wyœció³czak œluzowo-brodaweczkowaty (³ac. ependymoma myxopapillare) - guz lokalizuje siê najczêœciej w okolicy sto¿ka koùcowego rdzenia krêgowego, nici koùcowej (³ac. filum terminale). Guz przebiega ³agodnie, po usuniêciu chirurgicznym zwykle nie pojawiaj¹ siê wznowy.

PodziaÂł glejakĂłw wg zÂłoÂśliwoÂści (grading)

Glejaki zostaÂły sklasyfikowane przez ÂŚwiatowÂą OrganizacjĂŞ Zdrowia (WHO) wg ich zÂłoÂśliwoÂści, ktĂłra determinuje patologiczny rozwĂłj guza:

-niski stopieù z³oœliwoœci to komórki wysoko dojrza³e, zró¿nicowane, o ma³ym stopniu proliferacji, dobrze rokuj¹ce

-wysoki stopieù z³oœliwoœci to komórki niezró¿nicowane lub anaplastyczne, szybko rosn¹ce, mog¹ce naciekaÌ s¹siaduj¹ce tkanki, wystêpuj¹ liczne ogniska martwicy, nadmierna proliferacja naczyù krwionoœnych. Ich rokowanie jest gorsze.

Klasyfikacja zÂłoÂśliwoÂści glejakĂłw wg WHO skÂłada siĂŞ z 4 stopni, od Âłagodnych (I) do najbardziej zÂłoÂśliwych (IV)

I — np. gwiaÂździak wÂłosianokomĂłrkowy czy wyÂśció³czak Âśluzowo-brodaweczkowaty
II — np. gwiaÂździak w³ókienkowaty, skÂąpodrzewiak, wyÂśció³czak
III — np. gwiaÂździak anaplastyczny
IV — np. glejak wielopostaciowy (najczĂŞstszy glejak u dorosÂłych), rdzeniak
Rokowanie w stopniu IV jest najgorsze, ze Âśrednim przeÂżyciem ok. 4 miesiĂŞcy.
PamiĂŞtajcie, to sÂą tylko statystyki, osobiÂście znam wiele osĂłb, ktĂłre ÂżyjÂą znacznie dÂłuÂżej, nawet powyÂżej 2 lat . kaÂżdy przypadek jest inny.

PodziaÂł glejakĂłw wg lokalizacji

Przebieg, objawy, lokalizacja i rodzaje glejaków wystêpuj¹cych u dzieci ró¿ni¹ siê od glejaków, na które choruj¹ doroœli. Ok. 3/4 guzów u dzieci roœnie podnamiotowo (poni¿ej namiotu mó¿d¿ku), natomiast u doros³ych ok. 70% przypadków stanowi¹ guzy nadnamiotowe.

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne zale¿¹ w pierwszej kolejnoœci od umiejscowienia guza i obejmuj¹

-objawy ogólne (objawy wzmo¿onego ciœnienia wewn¹trzczaszkowego - bóle g³owy, nudnoœci i wymioty najbardziej nasilone rano, zespó³ psychoorganiczny - os³abienie sprawnoœci umys³owej, zaburzenia pamiêci, uogólnione napady padaczkowe; obrzêk mózgu)

-objawy ogniskowe, specyficzne dla lokalizacji guza (niedow³ad, zaburzenia czucia, zaburzenia mowy, wzroku, s³uchu, objawy mó¿d¿kowe - np. zaburzenia równowagi, uszkodzenie nerwów czaszkowych, ogniskowe napady padaczkowe)

Leczenie

Im guz jest bardziej odgraniczony od sÂąsiadujÂących tkanek, a tym samym mniej rozlany (naciekajÂący), tym Âłatwiejszy jest chirurgiczny zabieg usuniĂŞcia (resekcja). 
PoddajÂąc siĂŞ operacji warto szukaĂŚ takich oÂśrodkĂłw, ktĂłre dysponujÂąc odpowiednim sprzĂŞtem - neuronawigacja, ÂśrĂłdoperacyjny RM lub USG oraz najnowsza metoda wykrywania resztek glejaka  w trakcie operacji zwana ALA-1 (podawanie choremu znacznika dobĂŞ przed operacjÂą, ktĂłry lokalizuje siĂŞ w komĂłrkach glejaka i Âświeci pod wpÂływem ÂświatÂła niebieskiego- tĂŞ terapiĂŞ zaczyna od wrzeÂśnia 2008r. Klinika Neurochorurgii NowotworĂłw UkÂładu Nerwowego w Warszawie.)
Stosuje siĂŞ rĂłwnieÂż chemioterapiĂŞ standardowÂą (PCV) i niestandardowÂą (TEMODAL, AVASTIN, TERCEWA, SOMATOSTATYNA), radioterapiĂŞ (brachyterapia i teleradioterapia, w tym gamma knife) oraz terapie eksperymentalne - m.in. terapie genowe, immunoterapie czy wirusoterapie (wiĂŞcej na www.glejak.pl z prawej strony sÂą linki)

Epidemiologia

W Polsce na nowotwory centralnego uk³adu nerwowego w 2002 roku zachorowa³o 1812 mê¿czyzn (wskaŸnik surowy: 9,7 na 100 000 mieszkaùców) i 1546 kobiet (wskaŸnik surowy: 7,8 na 100.000 mieszkaùców). UmieralnoœÌ wynosi³a odpowiednio: 1291 mê¿czyzn (6,9:100000) i 1148 kobiet (5,8:100000)[potrzebne Ÿród³o]. W Polsce guzy mózgu stanowi¹ 9. przyczynê zgonów nowotworowych u mê¿czyzn i 13. u kobiet. Glejaki stanowi¹ ok. 70% wszystkich nowotworów wewn¹trzczaszkowych i g³ówn¹ przyczynê zgonów w tej grupie guzów. U dzieci guzy mózgu stanowi¹ po bia³aczkach jedn¹ z czêstszych chorób nowotworowych (ok. 20% wszystkich nowotworów wieku dzieciêcego).

Historia

Pierwsze opisy obrazu mikroskopowego tych guzów z 1869 roku wi¹¿¹ siê z nazwiskiem niemieckiego patologa Rudolfa Virchowa (1821-1902). Wspó³czesne klasyfikacje histogenetyczne tych guzów s¹ rozwiniêciem prac amerykaùskich badaczy Percivala Baileya (1892-1973) i Harveya Williama Cushinga z 1926 roku, wi¹¿¹ce wygl¹d komórek nowotworowych z wygl¹dem komórek powstaj¹cych podczas rozwoju uk³adu nerwowego. Kolejne klasyfikacje, m.in. Wildera Gravesa Penfielda (1891-1976) z 1931 r. ró¿ni³y siê jedynie nazewnictwem guzów. Szerzej stosowanym systemem podzia³ów guzów centralnego uk³adu nerwowego by³a klasyfikacja z 1952 roku sporz¹dzona przez irlandzko-amerykaùskiego patologa Jamesa Watsona Kernohana (ur. 1897) i George'a Pomeroya Sayre'a (ur. 1911), którzy wprowadzili uproszczenia do poprzednich klasyfikacji i okreœlanie z³oœliwoœci ka¿dej grupy guzów w czterostopniowej skali rangowej. Od 1979 u¿ywana jest klasyfikacja histologiczna guzów mózgu Œwiatowej Organizacji Zdrowia, która w pierwszym wydaniu zosta³a opracowana g³ównie przez niemieckiego patologa Klausa-Joachima Zßlcha (ur. 1910) i amerykaùskiego patologa Luciena J. Rubinsteina.